Kıyâmet günü Efendimiz’e yakın olmak isteyen bir mü’minin yapması gereken, güzel ahlâk sahibi olmaya gayret etmek ve sözünü tartarak söyleyebilmektir. “Her kim Allâh’a ve âhiret gününe inanıyorsa, ya hayır söylesin, ya da sussun.” (Buhârî, Müslim,) nebevî tâlimâtına dâimâ riâyet etmeliyiz. Dolayısıyla kıyâmet günü Efendimiz’e yakın olmak isteyen bir mü’minin yapması gereken, güzel ahlâk sahibi olmaya gayret etmek ve sözünü tartarak söyleyebilmektir. Zira diğer bir hadîs-i şerîfte de şöyle buyrulmaktadır: “Kul, Allâh’ın hoşnut olduğu bir sözü söyler, fakat onunla Allâh’ın rızâsını kazanacağı hiç aklına gelmez. Hâlbuki Allah, o söz sebebiyle, kendisine kavuştuğu kıyamet gününe kadar o kimseden hoşnut olur. Yine bir kul da Allâh’ın gazabını gerektiren bir söz söyler, fakat o sözün kendisini Allâh’ın gazabına çarptıracağını düşünmez. Oysa Allah o kimseye, o kötü söz sebebiyle, kendisine kavuşacağı kıyamet gününe kadar gazap eder.” (Muvatta, Kelâm, 5; Tirmizî, Zühd, 12) Rabbimiz âyet-i kerîmede şöyle buyuruyor: “O (Allah) ki, yarattığı her şeyi güzel yaratmıştır…” (es-Secde, 7) Nitekim üzerinde ömür takvimini tükettiğimiz şu yeryüzü, binbir çeşit bitkisiyle, rengârenk çiçekleriyle, şekilleri değişik ağaçlarıyla, tatları ve biçimleri farklı meyveleriyle, ne muazzam bir güzellikte yaratılmıştır. Yine süslü bir avize gibi ışıklar saçan Güneş, Ay ve sayısız yıldızlarıyla, milyonlarca ton ağırlığındaki suların rüzgâr vasıtasıyla boşlukta kuş gibi süzüldüğü bulutlarıyla, günün her saatinde değişen bir renk cümbüşü hâlinde deverân eden direksiz gökyüzü, ne müthiş bir güzellikte halk edilmiştir. İnsanı da en güzel bir biçimde[1] yarattığını haber veren Rabbimiz, sözlerin en güzeli olan Kur’ân-ı Kerîm’de de[2] şöyle buyurmuştur: “(Ey Rasûlüm!) Kullarıma söyle, sözün en güzelini söylesinler…” (el-İsrâ, 53) Zira hadîs-i şerîfte buyrulduğu üzere; “Muhakkak ki Allah güzeldir, (her işte) güzelliği sever…” (Müslim, Îmân, 147) Dolayısıyla bir mü’minin, ibadet ve âile hayatı, beşerî münâsebetleri, giyim-kuşamı, yeme-içmesi, oturup kalkması, yürümesi, bakması en güzel olması gerektiği gibi, konuşması da en güzel olmalı. Hatta mü’min, dâimâ sözün en güzelini söylemeye tâlip olmalı. Zira Mevlânâ Hazretleri’nin buyurduğu gibi; “Söz vardır, keskin kılıç gibidir; dostluğu keser, öldürür. Kalpte tedavisi imkânsız yaralar açar. Kalp bahçesindeki yeşillikleri, sevgi çiçeklerini kış mevsimi gibi öldürür.” “(Bu sebeple) sözün maskarası olma! (Ağzından çıkanlara dikkat et!)” “Bir söz de vardır ki, ilkbahar mevsimi gibidir. Her tarafı süsler, güzelleştirir; sayısız yararlar sağlar. (Kalp yaralarını, yorgun gönülleri tedâvi eder.)” İşte bu sebeple; “Ben güzel ahlâkı tamamlamak üzere gönderildim.”[3] buyuran Rasûlullah -sallâllâhu aleyhi ve sellem- Efendimiz’den hiçbir zaman bir kalbi incitecek, bir gönle diken batıracak bir kelime sâdır olmamıştır. Nezih ömrü boyunca fem-i muhsinlerinden bir defa dahî kırıcı bir sözün çıktığına hiç kimse şahit olmamıştır. O dâimâ Kur’ân-ı Kerîm’in; “…İnsanlara güzel söz söyleyin!..” (el-Bakara, 83) emrine imtisâlen insanlara sözlerin en güzelini seçerek konuşmuş, her zaman gönülleri ihyâ etmiş, kırılan yürekleri onarmış, kurumuş vicdanları rahmet lisânıyla yeşertmiştir. Güzel sözün sadaka[4] olduğunu beyan buyurmuş, Allâh’ı zikretmek dışında çok söz söylemenin kalbi katılaştırdığını bildirmiş,[5] insanlar arasında söz taşıyıp fitne ve fesâda sebep olan kimselerin de Cennet’e giremeyeceklerini haber vermiştir.[6] Ümmetini faydasız şeylere ve boş sözlere karşı îkaz etmiş; “Kendisini ilgilendirmeyen şeyi terk etmesi, kişinin iyi müslüman oluşundandır.” buyurmuştur. (Tirmizî, Zühd, 11) Yine kibir ve gösteriş maksadıyla ve yapmacık tavırlarla konuşan kimselerin İslâmî edebe aykırı davrandıklarını şu beyanlarıyla dile getirmişlerdir: “İçinizde en çok sevdiğim ve kıyamet günü bana en yakın mesafede bulunacak kimseler, güzel ahlâk sahibi olanlarınızdır. Güzel konuşuyor dedirtmek için uzun uzun konuşanlar, sözünü beğendirmek için avurdunu şişire şişire laf edenler ve bilgiçlik etmek için lügat paralayanlar ise en sevmediğim ve kıyamet günü bana en uzak mesafede bulunacak kimselerdir.” (Tirmizî, Birr, 71) Kaynak: Osman Nuri Topbaş, Şebnem Dergisi, Ekim 2018 Devamı ve dipnotlar için: https://www.islamveihsan.com/peygamberimize-yakin-olmak-icin-ne-yapmaliyiz.html ... https://www.youtube.com/watch?v=2cPgq9GIKjM

Sözlükte “isteme, amaçlama, ilgilenme, önem verme” gibi mânalara gelen inâyet kelimesi Kur’an’da geçmemekle birlikte sözlük anlamıyla hadislerde yer almıştır. İslâmî kaynaklarda inâyetin genellikle Allah’a izâfe edilerek inâyetullah şeklinde yaygın bir kullanımı bulunmakta olup bununla Allah’ın yardımı, lutfu, koruyup gözetmesi kastedilir; bu mânasıyla inâyet esasen müheymin, rezzâk, hafîz ve mukīt gibi ilâhî isimlerde mündemiçtir. İslâm felsefesinde bir terim olan inâyet, muhtemelen Eflâtun ve Aristo’nun gayeci âlem anlayışlarının ve Yeni Eflâtunculuğun etkisiyle bu felsefeye intikal etmiştir. Genellikle sudûr doktrinini savunan İslâm filozoflarına göre inâyet, Allah’ın küllî bilgisi ve takdirinin kâinatın varlığı ve iyiliği yönünde tecelli etmesidir. Allah mutlak iyi olduğu için bilgi ve takdiri de en iyi ve mükemmel bir nizam olarak dışa vurmakta ve bu suretle varlık gerçekleşmektedir. Nitekim İbn Sînâ inâyeti, “Tanrı bilgisinin bütün varlığı kuşatması ve varlığın en güzel bir nizama göre meydana gelmesine rızâ göstermesidir” diye tarif eder (eş-Şifâʾ el-İlâhiyyât, s. 415). Aynı filozof, bir başka eserinde de Tanrı’nın yaratıcı bilgisinin dışında ayrıca bir talep ve kastı olmaksızın varlığın en güzel bir nizama göre bilinene uygun olarak meydana geldiğini söyler (el-İşârât, III, 298-299). Bu ifade, kâinatın bir taşma ve sudûr tarzında meydana gelmesi için Allah’ın ezelî bilgisinin yeter sebep olduğunu belirtmektedir. Filozof sudûrun bir inâyet olduğu görüşünü şöyle temellendirir: “Küllî nizam, planlanmış gerekli zamanla birlikte ezelî bilgide bulunur ve bu nizam O’nun mâkul feyezânı olarak tertip ve tafsilâtıyla O’ndan feyezân eder. İşte bu inâyettir” (a.g.e., III, 131, 132). Şu halde İbn Sînâ inâyeti şu şekilde anlamaktadır: Zorunlu varlık olan Tanrı’nın kendisini bilmesinin bir neticesi olan bu âlem zorunlu olarak O’ndan meydana gelir. Bu süreçte Tanrı’nın hususi bir kastı ve talebi bulunmamakla birlikte varlığın bu şekilde olması O’nun ilminin bir sonucudur ve O’nun rızâsına uygundur. Bizâtihî hayır olan Tanrı âlemdeki iyilik nizamının kaynağıdır; O, son derece yetkin ve güzel olduğu ve hiçbir şeye muhtaç bulunmadığı için âlem olabilecek en iyi, en ideal bir nizam olarak yine en mükemmel bir şekilde O’ndan feyezân eder. Her ne kadar âlemin yaratılmasında Tanrı’nın bir kastı yoksa da âlemde asla bir abes (saçmalık) yahut bir tesadüf yoktur. O’nun bu bilgisinin gereği olarak âlemin belirlenmiş plana göre O’ndan feyezân etmesi ve bir hayır düzenine göre işleyişi Tanrı’nın inâyetidir. Filozofun bu inâyet anlayışının onun kazâ ve kader görüşünün bir ifadesi olduğu söylenebilir; kazâ ve kaderle ilgili cümlelerini inâyetle ilgili cümlelerin takip etmesi de bu hususu doğrulamaktadır (eş-Şifâʾ el-İlâhiyyât, s. 414). Fârâbî’nin görüşleri de halefi İbn Sînâ felsefesinden pek farklı değildir. Nitekim onun, “Şanı yüce Tanrı bütün âlemin yöneticisidir, bir hardal tanesi bile O’ndan uzak kalamaz. O’nun inâyeti en küçükten en büyüğe kadar bütün âleme yayılmıştır. Âlemin bütün cüzleri ve onların durumları en sağlam ve en uygun biçimde yerleştirilmiştir” (el-Cemʿ, s. 103) şeklindeki ifadesi, inâyetle Allah’ın bilgisi arasındaki sebep-sonuç ilişkisini ortaya koymaktadır. İnâyet kavramına sisteminde en fazla ağırlık veren düşünür İbn Rüşd’dür. İbn Rüşd’ün Allah’ın varlığına dair ortaya koyduğu iki delilden biri inâyet, diğeri ihtirâ‘dır. Filozofun, Kur’an’ın üzerine dikkat çektiği ve şeriata en uygun yol olarak tavsif ettiği bu iki delilden inâyet iki esasa dayanır. Birincisi, yeryüzündeki bütün varlıkların insanın varlığına uygun bulunması, ikincisi de bu uygunluğun zorunlu olarak onu kasteden irade sahibi bir fâil tarafından meydana getirilmiş olmasıdır. Zira bu uygunluğun tesadüfen meydana gelmesi mümkün değildir. Gece ile gündüzün, güneşle ayın, mevsimlerin birbiri ardınca gelişi, dört unsur ve onlardan meydana gelen cansızlar, bitkiler ve hayvanlarla tabiat olayları insanın ihtiyacına uygunluk hususunda birer misal teşkil ederler. İbn Rüşd’e göre bir varlığın var oluşundaki hikmeti, yani onun yaratılmasını gerektiren sebeple yaratılışından kastedilen gayeyi araştıran kimse inâyet deliline daha iyi bir şekilde vâkıf olur (el-Keşf, s. 150-151). Kelâmcılara göre inâyet, Allah’ın âlem üzerinde müessir olması ve onu belirli hedeflere yönlendirmesi gibi genel anlamının yanı sıra kullarına fiillerinde yardım edip onları başarıya ulaştırması anlamını da içerir. Kelâmcılar, filozoflar tarafından ortaya konan inâyet anlayışına ilâhî iradeyi devre dışı bıraktığı gerekçesiyle karşı çıkmışlardır (bk. TEVFİK). Sûfîler de inâyeti Allah’ın âleme ve kullarına lutuf ve rahmeti olarak anlamışlardır. Kaynak: https://islamansiklopedisi.org.tr/inayet ... https://www.youtube.com/watch?v=bygaDWuxmhw