In juli 1896 organiseert de nog maar net opgerichte Automobile Club de Belgique in Spa de allereerste publieke demonstratie van automobielen in België.

Eregaste is koningin Marie Henriette. Ze kan op dat ogenblik onmogelijk vermoeden dat dankzij deze prille industrie haar man fortuinen zal maken. De vraag naar autobanden stijgt pijlsnel, en dus ook de vraag naar rubber. Iets wat in de Vrijsstaat van de bomen druipt. Algauw kan de vraag het aanbod niet meer bijhouden. De methodes om aan rubberwinning te doen in Congo worden alsmaar driester. De Force Publique gaat zich te buiten aan plunderingen, vrouwen worden gevangen gezet tot de lokale chefs met genoeg rubber voor de dag komen. De Britse missionaris George Grenfell weet een van de oorzaken van de problemen in Congo goed te verwoorden:

“Gelet op het aantal eenzame posten dat blanke alleenstaande mannen bezetten met slechts een handjevol inheemse soldaten te midden van half onderworpen en vaak wrede en bijgelovige volkeren, hoeft het niet te verbazen dat meer waanzin aan het daglicht zal komen. Maar het is het systeem dat veroordeeld moet worden, meer dan het arme individu dat, overweldigd door koorts en angst, de controle over zichzelf verliest en zich te buiten gaat aan vormen van intimidatie om zijn autoriteit hoog te houden.”

Een bijkomend probleem is dat Congo op dat ogenblik nog geen juridisch systeem heeft om dit soort zaken te bestraffen. Er moet geïmproviseerd worden. Daarenboven is er een gebrek aan kwalitatief personeel om een goede organisatie op poten te zetten.

De Amerikaanse zwarte historicus en protestantse baptistendominee George Washington Williams heeft het plan om met een dozijn andere hooggeschoolde rasgenoten terug te keren naar Afrika om daar orde op zaken te stellen en de Amerikaanse know-how te importeren. Hij krijgt de toelating van de Koning om in Congo polshoogte te gaan nemen. Wat hij daar ziet slaat hem met verstomming. Iets waar hij uiting aan geeft in een open brief gericht aan de koning die veel stof doet opwaaien. Hij is geschokt door de brutale, soms bestiale behandeling van de bevolking:

"Al de misdaden die aan de Congo worden gepleegd, geschieden in uw naam en u zal zich voor de rechtbank van de publieke opinie moeten verantwoorden voor het wanbestuur van een volk, waarvan u het welzijn is toevertrouwd door de achtbare Conferentie van Berlijn in 1884-1885. Ik roep hierbij de mogendheden die deze beginnende staat aan u hebben toevertrouwd en waarvan u de regels schandelijk hebt overtreden plechtig op om een internationale onderzoekscommissie in te stellen om de vermelde misdaden te onderzoeken, in de naam van de mensheid, de handel, het grondwettelijk bestuur en de christelijke beschaving."
GEORGE. W. WILLIAMS, Stanley Falls, Midden-Afrika, 18 juli 1890

Leopold II komt in nauwe schoentjes. Zijn omgeving tracht hem ertoe te bewegen om minder prestatiedruk uit te oefenen op de Congolese overheden. Leopold wil wel paal en perk stellen aan de wandaden, maar hij schijnt niet te beseffen dat hij het systeem ook structureel moet aanpakken. Ook wanneer de rapporten over de weerzinwekkende toestanden in de Vrijstaat blijven toekomen, reageert Leopold telkens met klare strenge instructies om de misbruiken een halt toe te roepen maar blijft hij zich tegelijkertijd halsstarrig vasthouden aan zijn beleid.

In België doet Leopold zijn best om de publieke opinie aan zijn kant te houden. Hij bewerkt de media door ze om te kopen.

Wanneer in 1901 de tienjarige Congo-overeenkomst met België afloopt staat Leopold voor de keuze: de lening terugbetalen of Congo opgeven en aan België overdragen.

Koop Boek: https://www.standaardboekhandel.be/p/leopold-ii-9789463962094